Ön Çapraz Bağ Anatomisi
Ön çapraz bağ diz ekleminin sağlamlığını sağlayan dört ana bağdan (ön çapraz, arka çapraz, iç yan ve dış yan bağlar) biridir. Diz ekleminin ortasında femur ve tibia arasında çapraz yön izler ve dizin öne kaymasını engeller,. Bağın ortalama uzunluğu 38mm, çapı ise 11 mm dir.
Ön çapraz bağ yırtığını kolaylaştıran sebebler nelerdir?
Çapraz bağın yapıştığı alanda darlık olması,eklem gevşekliği (yaygın bağ gevşekliği bulunması),bozuk zeminde spor yapılması,kadın cinsiyet: (aynı sporu yapan kadın sporcularda erkeklere göre ön çapraz bağ yaralanma riski 4-8 kat fazladır.
Ön çapraz bağ yırtığının oluş mekanizması nasıldır?
Sıklıkla ayak zeminde sabit duruken vucudun diz üzerinde dönmesi sonucunda ortaya çıkar.Basketbol veya futbol gibi spor ile uğraşanlarda koşarken yön değiştirmek için ani yavaşlama sonrasında ortaya çıkar. Özellikle çivili futbol ayakkabılarının zemine saplanması sonrasında ani dönme hareketi yapılırsa, ayak sabit iken gövde diz üzerinde dönmeye zorlandığında yırtık meydana gelebilir. Ayrıca sıçrama sonrasında diz üzerine kontrolsüz yüklenme de çapraz bağın yırtılmasına neden olabilir.
Hastaların şikayeti nedir?
Akut olgularda (3 haftadan yeni); dizde ağrı, şişlik ve aktif hareket kısıtlılığı, dizi tam düz yapamama, emniyetsizlik hissi, aksayarak yürüme ve yürüme desteğine ihtiyaç duymak temel şikayetlerdir. Ağrı nedeni ile çok fazla yürünmediği için dizde boşalma şikayeti pek fazla görülmez Bazen hastalar spor esnasında dizin dönmesi ile kopma sesi duyabilir.
Kronik Olgularda (3 aydan eski): Koşamama, spor yapamama, ani sıçrama, durma ve dönme hareketlerinde emniyetsizlik hissi ve boşalma nedeni ile hekime gelirler. Üçüncü sıklıkla ise dizde şişme atakları görülebilir. Genellikle zorlama ile olur, ilerleyen dönemde şişme sıklığının artması kireçlenme habercisi olabilir.
Tanı nasıl Konur?
Akut yırtıklarda hasta dizinde şişlik ile gelir, diz ileri derece ağrılı ve gergindir, ağrı nedeni ile bazen spesifik muayene testlerini yapmak mümkün olmayabilir.
Kronik dönemde gelen hastaya detaylı diz muayenesi yapılır, bu esnada ön çapraz bağ yırtığı için spesifik testlerde(Lachman testi, Ön Çekmece testi, pivot-shift testi vb.) uygulanır. Detaylı bir fizik muayene ile %90 tanı konulur.
Röntgen çekilmesi ön çapraz bağ yırtığının tanısında bulgu vermez. Günümüzde en kolay ve en net bulgu veren görüntüleme yöntemi MR dır, MR ile %80-85 arasında tanı konulabilirken çekim kalitesine göre bu oran artar veya azalır.MR menisküs yırtığı, kıkırdak lezyonu ve diğer bağ yırtığı gibi ek yaralanmalarında saptanmasını sağlar.Tedavi seçeneklerin belirlenmesinde çok yardımcıdır.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl tedavi edilmelidir ?
Ameliyat teknıklerin son yıllarda gelişmesi ve doğal ön çapraza yakın tamir seçeneklerin artması sonucunda hastanın iyileşme oranı %90 civarındadır.Tam kat yırtıklarda kesinlıkle genç yaşlarda ameliyattır, ileri yaslarda ise dizde kıreçlenme yoksa yapılmalıdır.
Parsiyel yırtıklarda kişiye göre amelıyat kararı verilir. Sporcularda ağır aktıvıte isteyenlerde performansı etkılıyorsa yapılmalıdır.Standart yasayan kişilerde normal günlük yasamı etkılemıyorsa diz üstü kasları geliştirerek izlenmelidir.
Geçmeyen diz şikayetleri ile hastane hastane gezen hastalarda benim kişisel görüşüm parsiyel veya yırtık yok diye mrı raporu olsada muayene ve tetkıkler daha ayrıntılı yapılıp ameliyat kararı verilebilir.
Ön çapraz bağ yırtıklarında dizlik korur mu?
Dizliğin zorlu durumlarda dizi korumayacağı kanıtlanmıştır. Ameliyatsız tedavi edilen yaşlı hastalarda ve çeşitli nedenler ile ameliyatı ertelenen aktif insanlarda süreli olarak dizlikler yararlı olabilir.Birde amelıyat sonrası bellı dönem kullanılır. Uzun süre kullanılırsa dizde zayıflık yapar.
Ön çapraz bağ yırtığı ameliyat olmazsa ne olur?
Bilimsel çalışmalarda Ön Çapraz bağ yırtığı tedavi edilmediğinde 10 yıl sonunda direkt röntgen görüntüsünde %53 oranında hastada dejeneratif değişikliklerin(kireçlenmelerin) görüldüğü saptanmıştır. Ön çapraz bağın tamir edilmesi sayesinde menisküslerin ve eklem kıkırdağının korunduğu bilinmektedir.