Diz artroskopisi nedir,nasıl uygulanır ?

Artroskopi için diz kapağı kemiğinin kenarlarından açılan küçük deliklerden çeşitli enstrümanlar ve görüntüleme cihazları diz                   içerisine sokulmakta ve kapalı devre kamera sistemi ile ekrandan diz içerisi izlenebilmektedir. Hem tanı hem de tedaviye yönelik  uygulamalar yapılabilmektedir.

Ne tür anestezi uygulanır?

Ameliyat esnasında genel anestezi veya bölgesel anestezi (spinal,epidural) uygulanmaktadır.

Menisküs tamiri nasıl yapılır?

Dizin menisküs yırtıklarında  genç ve akut(4-6 hafta içinda )kırmızı bölge yırtıklarında  ilk seçenek onarımdır.Yaşlı hasta ve dejenere ve beyaz bölge yırtıklarında menisektomi yapılır. Menisküs yırtıklarının yaklasık %20 si tamire uygundur.  Menisküs tamiri günümüzde artroskopik cerrahi ile yapılmaktadır. Doktorunuz yırtığın tamire uygun olduğuna karar verdikten sonra özel kanüllerden yerleştirilen uzun iğneler ile menisküs yırtığınızı onarabilir. Yırtık boyunca 3-4 mm arayla menisküsün hem üst hem alt yüzünden dikişler atılır

Dikişlerin eklem dışına çıkartılıp bağlandığı yerde ilave küçük bir kesi yapılmasına gerek vardır. Doktorunuz bazı durumlarda menisküs tamiri için geliştirilmiş olan özel oklar, çapalar veya vidaları kullanmayı tercih edebilir. Bu durumda dizinizde ilave bir cerrahi kesiye gerek olmayacaktır. 
Yapılan tamirin sağlamlığı ve eklem içinde yapılan başka girişimler (ör. Çapraz bağ cerrahisi) olup olmadığına göre ameliyat sonrası dönemde birkaç hafta koltuk değneği kullanmanız ve çömelmekten kaçınmanız gerekli olabilir. Spora dönüş 4 hafta ile 4 ay arasında değişen sürelerde olabilir. Menisküs onarımının başarı oranları yırtığın tipi ve yapılan cerrahinin şekline göre değişmekle birlikte % 70 ile 95 arasındadır.  Yapılan tamire rağmen menisküs iyileşmeyebilir veya tekrar yırtılabilir. Başka bir deyişle, menisküs tamiri yapılan hastaların % 5-30’unda ikinci bir cerrahi gerekli olabilir. Başarısızlık  oranı yüksek gibi görünmekle birlikte, menisküsler olmadığında dizde meydana gelecek aşınma göz önüne alındığında bu risk kabul edilebilir düzeydedir. Yapılan tamir başarısızlıkla sonuçlanırsa basit bir ameliyatla yırtık olan menisküs parçası çıkartılabilir. 

Menisektomi nedir?

Doktorunuz, menisküs yırtığınızın onarıma uygun olmadığına karar verirse, yırtık olan menisküs parçası çıkartılır. Bu işleme menisektomi adı verilir. Bu işlem sırasında sadece yırtık olan kısım çıkartılarak menisküsün geriye kalan sağlam kısmı korunmaya çalışılır. Buna parsiyel menisektomi adı verilir.

Ne kadar çok menisküs dokusu korunabilirse dizin uzun dönem sağlığı için o kadar iyi olur. Zira korunan menisküs dokusu kısmen de olsa yük taşımaya devam eder. Parsiyel menisektominin erken dönem sonuçları çok iyidir. Ameliyat sonrasında ciddi bir rehabilitasyon programına gerek yoktur. Sıklıkla evde yapılan egzersizler sonrası birkaç gün yada hafta içinde normal yaşam ve spora dönmek mümkündür.

Menisküs nakli nedir?

Menisküsleri ileri derecede hasar görmüş ve tamamen çıkartılması gereken hastalarda, dizdeki aşınmanın önüne geçmek için menisküs dokusun nakli gündeme gelmiştir.  Uygulaması çok sınırlı olan bu işlemin 10 yıllık takipteki başarısı % 60-80 arasındadır. Oldukça büyük bir cerrahi işlem gerektiren menisküs nakli ile birlikte kemiğe yönelik ameliyatlar da gerekli olabilir

Amelıyat sonunda ne zaman ayağa kalkacağım?

Ameliyat sonrasında genellikle yapılan spinal anestezinin etkisi geçer geçmez(4-6 Saat) ayağa kaldırılacaktır.. Tercihen ilk 1 hafta koltuk değneği veya yürüteç kullanılacaktır. Eğer menisküs tamiri yapılmış ise immobilizer veya açı ayarlı dizlik 4-6 hafta boyunca kullanılır.. Bu süre dikilmiş dokunun iyileşmesi için beklenen süredir. Bu süre sonunda fizik tedavi gerekecektir.

Hastanede ne kadar kalacağım ?

Bazı durumlarda hastaneden aynı gün taburcu olmakla birlikte çoğu durumda bir  gece kalmak tercih edilir.Bu dönemde ağrı kesiciler, antibiyotik verilecek ve erken dönem fizik tedavi uygulamaları yapılacaktır.

Ön çapraz bağ cerrahisinin hedefleri nelerdir?

Ön çapraz bağ yaralanması olan bireylerde amaç, dizdeki boşluk ve emniyetsizlik hissini ortadan kaldırmak, kişinin spor veya zorlayıcı aktiviteler sırasında güvenle basabileceği bir diz elde etmektir. Başka bir amaç, ilk yaralanma sırasında hasar görmemişse menisküsleri korumak ve tamir edilebilen menisküs yırtıklarını onararak ileriki yıllarda dizde oluşabilecek aşınma ve yıpranmanın önüne geçmektir.

Ön çapraz bağ tamiri nasıl yapılır?

Eğer ön çapraz bağ, yapıştığı yerden bir kemik parçası kopartarak ayrıldı ise, kopan kemik parçası yerine tutturulur. Daha çok çocuklarda görülen bu durumda tespit vidalar veya dikişler ile yapılabilir. Bu işlem çoğunlukla artroskopik olarak yapılır, ender durumlarda açık cerrahi gerekli olabilir.

Erişkinlerde ön çapraz bağ, çoğunlukla gövdesindeki lifler ayrılıp parçalanarak yırtılır. Saçaklanmış bir doku şeklindeki bağın tamiri mümkün değildir ve ameliyat sırasında yeni bir doku ile bağın onarılması gerekir. Bağ tamiri için sıklıkla diz çevresindeki kasların kirişleri kullanılır.

Bağ nakli için kullanılabilen  3 tip bağ vardır. Birincisi kişinin kendi vucudundan elde edilen bağlar(Otogreft), ikincisi ise kadavradan elde edilmiş olan (Allogreft) bağlardır. Allogreftler kuru greft ve taze dondurulmuş greftler olarak 2 tiptedir.Üçüncü tip sentetik bağlardır. Ancak uzun   yıllardır sentetik bağ kullanımı terk edilmiştir. Yeni üretilen sentetik bağların  uzun dönem sonuçları ise belirsizdir.

Allogreftlerin vucuda uyum problemleri ve dayanıklılığının daha az olması nedeni ile günümüzde sıklıkla otogreftler kullanılmaktadır. Ancak bazı sporcularda mevcut yapıyı zayıflatmamak için allogreftler kullanılır. (Çoğunlukla kadavradan alınmış kemikli aşil tendonu gibi.)

Otogreftler vucutta bazı farklı bölgelerden elde edilmekle birlikte bu gün sıklıkla uyluk arka adelesi tendonları(Hamstring)ve patellar tendon (kemıklı))  kullanılmaktadır.

–         Kemik-tendon-kemik greftler: Diz önünden yapılan alt alta her biri yaklaşık iki santimlik iki kesi vasıtasıyla alınır. Tibia ve femur kemikleri içerisine greftin ucundaki kemik parçaların girebileceği tüneller açılır ve greft yerleştirildikten sonra titanyum, çelik yada emilebilir vida çivi veya staple ile sabitlenir.

   Avantajları: Fiksasyon çok kuvvetlidir. Yeniden yapılandırılan ÖÇB orjinali kadar ya da daha kuvvetlidir.

   Dezavantajları: Diz önü ağrısı olabilir. Yere diz çökerek çalışanlarda sorun uzun sürelidir. Patellar tendon greftin alınmasına bağlı zayıflar.

–         Hemstring grefti: Hastanın kendi Semitendinozus ve grasilis tendonları dizin iç tarafından alınır. Özellikle büyüme plağı açık genç hastalarda daha çok tercih edilen bir yöntemdir.

   Avantajları: tendonların alındığı kesi diz önünden uzak olduğu için diz önü ağrısı olmaz. Patellar tendon sağlam kalır.

   Dezavantajları: Kemik-tendon iyileşme hızı, kemik-kemik iyileşme hızına göre daha yavaştır ve daha uzun süre alır. Hemstring tendonlarında yaklaşık %10’luk bir kuvvet kaybı kalır ancak bu genelde hasta tarafından fark edilebilecek bir zayıflık oluşturmaz.

Bağ Nasıl Tutturulur?

Yeni bağın kemiklere tutturulması için titanyum vidalar, emilebilir vidalar, dikiş  teknikleri, sıkıştırıcılar, düğmeler ve kemik ya da emilebilir kamalar kullanılmaktadır.  Son dönemde gittikçe artan oranda emilebilir vidalar kullanılmaya başlanmıştır.

Ameliyat öncesi hazırlık neler yapılır?

Doktorunuzla  ameliyat saati belirlendikten sonra ameliyat hazırlıkları başlanır.Ameliyat için engel bir hastalık  olup olmadığını anlamak için kan ,ekg(kalp grafisi) akciğer filmi gibi tahliller istenir.Aneztesi uzmanı muayene ettikten sonra tahlıller sonucuna göre ameliyat izni verir.

Ameliyat günü neler yapılır?

Ameliyat günü  operasyon saatinden 1-2 saat önce  hastaneye yatış yapılır.Hemşire hanımlar odanızda kişisel sağlık bilgilerinizi alır ve amelıyat günü tansiyon nabız  ölçümü yapılır.Aneztesi doktorunun yapılması istediği tedavileri yapar.Heyecan varsa sakinleştirici verilebilir.

Ameliyat sırasında ne tür  aneztesi uygulanır?

Hastanın ameliyat sonrası ağrısının en az ve kısa sürede ayağa kalkması için belden aneztesi(spinal veya epidural) tercih edilir.Hastanın tercihi ile veya belden uyuşma olamadığı durumlarda genel aneztesi yapılır.

Ameliyatın basamakları nelerdir?

Önce bağ tamirinde kullanılacak olan doku alınır, bu dokuya greft adı verilir. Daha sonra diz artroskopisi yapılarak eklem içindeki diğer yapılar değerlendirilir. Menisküs ve eklem kıkırdağında yaralanma varsa gerekli girişim yapılır. Daha sonra diz eklemindeki kemiklere tüneller açılarak, yeni bağın geçeceği yol hazırlanır. Bu tünellerin içinden greft geçirilerek uygun gerginlikte kemik tünellerin içinde tespit edilir. Bunun için metal veya eriyebilen vidalar, çapraz çiviler ve u şeklinde çiviler kullanılır. Bağı yerinde tutan bu vida ve çiviler rahatsızlık vermediği sürece ömür boyu vücutta kalabilir ve çıkartılmaları gerekmez. Menisküs yırtığı veya başka ek lezyon bulunup bulunmamasına göre ameliyat ortalama 60-90 dakika arasında sürmektedir. . Diz eklemi içinde biriken kanı dışarıya almak için dren adı verilen ince plastik bir hortum yerleştirilir, bu dren genellikte ameliyattan 24 saat sonraki pansuman sırasında çıkartılır.

Ameliyatın başarısı nasıldır?

Ön çapraz bağ cerrahisi sonrası ülkemizde ve dünyada bildirilen başarılı sonuç oranları %80–90 arasındadır. Teknik sorunlar, yeni oluşan yaralanmalar ve dize yerleştirilen dokunun yeni bir bağ şeklinde olgunlaşıp sağlamlaşmaması nedeniyle hastaların % 10-20’sinde yeterli başarı elde edilmeyebilir. Bunların da bir kısmında yeniden bağ cerrahisi gerekli olabilir

Ameliyat sonrası neler yapılmaktadır?

Hastalar ameliyattan 6 saat sonra hemen ayağa kaldırılarak  basmadan yürütülmektedir. Taburcu olan hastalara 3 hafta süre ile dizlik kullandırılabilmektedir. Masa başı çalışan hastalar 20 gün sonunda işlerine dönebilmekte, ayakta çalışan hastalarda bu süre 45 günü bulmaktadır. Aktif mücadele sporlarına dönmeye 6-8 ay sonra müsade edilmektedir. Konulan greft ancak ameliyattan 1 yıl sonra maksimum gücüne ulaşır. Bu süre zarfında mutlaka korunması gerekir.

Komplikasyonlar nelerdir ?

En sık rastlanılan komplikasyon greft alınan bölge ile ilgili ağrı ve kanamadır. Ameliyat sırasına ve sonrasında birtakım komplikasyonlar görülebilmekle birlikte sıklıkla;      

Derin Ven Trombozu: Bacaktaki derin toplardamarlarda pıhtı oluşmasıdır. Diz ile ilgili her ameliyattan sonra görülme riski vardır. Bacakta şişme ısı artışı ve ağrıya yol açar.Erken harekete başlama riski önemli ölçüde azaltır.

Enfeksiyon: Riski çok düşük olmakla birlikte önemli bir komplikasyondur. Ameliyat sırasında steriliteye üst düzeyde dikkat etmek gerekir.

Eklem Sertliği: Nadir olmakla birlikte diz içerisindeki yapışıklıklara bağlı eklem sertliği ortaya çıkabilir. Bunu engellemek için ameliyat sonrasında erken ve yoğun hareket programı önemlidir. Ameliyat yaralanmadan sonra çok kısa süre içerisinde yapılmışsa eklem sertliği gelişme riski artar.

 Greft Sıkışması: Eğer kemikte açılan tünellerin yeri uygun değilse, yeni yerleştirilen greft hareketler sırasında eklem içerisinde sıkışabilir. Sıklıkla dizin tam olarak açılması engellenir. Bu problem nadiren fizik tedaviden fayda görmekle birlikte genelde yeni ameliyat gerektirir.

Greft kopması:Genellikle ilerleyen  aylardaki dengesiz spor veya erken spor başlaması sonucunda olur.

Aneztesi sonrasında baş ağrısı : ameliyat sonrasında az sıvı tüketilmesi ve 2-3 gün içinde erken ve uzun süreli oturma , ayağa kalkma sonucunda olur.Tedavide 2-3 lt sıvı tüketilmesi,kafeinlı içecekler ve yatak istirahati önerilir.Şiddeti artarsa hastaneye basvurulup belden tedavi ve damardan sıvı ve ağrı kesiciler verilir.Genellikle 1 hafta içinde geçer  ve kalıcı bir durum değildir.

AYAK BİLEĞİ ARTROSKOPİSİ

Ayak bileği ön kısmında kemiksel ve yumuşak doku sıkışması ,sinovit, eklem faresi, lokalize sinoviyal patolojiler, talus osteokondral lezyonları (TOL) ve dejeneratif artrit de ayak bileği artroskopi yapılabilir

Ayak bileği artroskopi ne zaman yapılır?

Konservatif tedaviye yanıt vermeyen (en az üç ay) ve eklemin ön veya arkasında yerleşen devamlı ayak bileği ağrısında ve bu ağrıya şişlik, emniyetsizlik hissi, eklem sertliği, instabilite, kilitlenme ve ses gelmesi gibi belirti ve bulgular da eşlik edebilir

Kontrendikasyonları oldukça azdır. Eklem çevresinde enfeksiyon ve ciddi dejeneratif artrit kesin, dejeneratif artrit, ileri ödem, periferik vasküler hastalıklar, sigara kullanılması da göreceli kontrendikasyonları oluşturur. Septik artrit kontrendikasyonlara girmemektedir. Septik artritin tedavisinde erken artroskopik debridman ve drenaj kritik öneme sahiptir.

Ayak bileği artroskopisi nasıl uygulanılır?

Günümüzde ayak bileği artroskopisi günübirlik cerrahi işlemler arasında yer alır. Genel veya spinal aneztesi tercih edilir. Hasta sırtüstü yatar ve dizüstü turnike uygulanılır.Ameliyat sırasında hasta yatağın aşağısına ayak bileği hareketlerine izin verebilecek kadar çekilmelidir Ayak bileği artroskopisinde dizde kullanılan standart görüntüleme sistemi yeterlidir. Ancak rahat çalışma amacıyla kısa çaplı optik ve kılıfları kullanılabilir. Artroskopi işlem turnike altında ve sıvı ortamda yapılır. Eklem içinde sıvı basıncı yıkama solüsyonunun yukarı asılması veya pompalı Y kateteri ile sağlanır.Ameliyat ortalama 1 saat kadar sürer.Ameliyat sonrası bandaj veya atel uygulanabilir.

Ayak bileği artroskopi sonrası yapılacaklar nelerdir?

Ameliyat sonrası 1. Gün elevasyon, soğuk uygulaması ve non-steroidal antienflamatuvar ilaç (NSAİİ) ile ağrı kesiciden oluşan tedavi uygulanmalıdır. Rehabilitasyonda izlenecek yolu yapılan işlem belirleyecektir. Tüm işlemlerde erken faz (ilk iki hafta) benzer iken örneğin osteokondral lezyon için girişim yapılan hastalara yaklaşık altı hafta yüklenme verilmeyecektir.

Ayak bileği artroskopi avantaj/dezavantajları nelerdir?

Bu yöntem, minimal invaziv girişim olması nedeniyle açık cerrahiye önemli bir alternatiftir. Ancak komplikasyonların çoğunluğu portaller ile ilgili olduğu için, anatomi çok iyi bilinmeli ve rutin portallerin kullanılmasında ısrarcı olunmalıdır.

Komplikasyonların çoğunluğunu sinir yaralanmaları (%48) oluşturmaktadır.Sinir yaralanmalarının da çoğunluğu %56 oranıyla yüzeyel peroneal sinire aittir.

 OMUZ ARTROSKOPİ

Tanı amaçlı ,tekrarlayıcı omuz çıkıkları ,biceps adelesi uzun başı tendonunun yırtıkları ,omuz sıkışma sendromu ,rotator cuff yırtıkları ,eklem içi kıkırdak kopmaları ve zedelenmelerinde kullanılır.

Tekrarlayıcı omuz çıkıklarında omuz artroskopisi:

Avantajları ;Rahatsızlık  ve ağrı daha az ve daha kolay fizik tedaviye başlanabilir.Yara yeri komplikasyonları çok azdır.

Cerrahi teknikler nelerdir?

1. Artroskopik bankart tamiri; omuz yuvasının ön kısmında bulunan kıkırdak destek(labrum)yırtılması tekrarlayıcı omuz çıkıklarının en önemli nedenlerinden biridir. Artroskopik olarak bu kıkırdak parçayı kemiğe tesbiti için bir vida kemiğe yerleştirilir ve labrum da ip kullanılarak kemiğe dikilir.
2. Eklem kapsülünün daraltılması (kapsüler shifting); Labrumun yırtık olmadığı, labrumun tamamen dejenere olduğu tekrarlayıcı omuz çıkıklarında veya labrum tamirine ek olarak yapılır. Amaç tekrarlayıcı çıkıklarla gevşemiş  eklemin ön-alt bölümündeki kapsül daraltılır. Daraltma için bol kapsülün alt bölümünden başlanarak yukarı doğru dikişlerle kapsül daraltılır.
3. Dağlama (Shrinkage); Gevşemiş  kapsülün artroskopik olarak eklem içinden radyofrekans akımı kullanılarak ısıtılması ve sonrasında kapsülün büzüşmesi ile özetlenebilecek tedavi yöntemidir.

Artroskopik SLAP lezyonu tamiri  :

Biceps humeri denilen pazu adelesinin uzun ve kısa olmak üzere iki başı vardır. Uzun baş tendonlaşarak omuz eklemi içine girer ve omuz yuvasının üzerine yapışır. Bu uzun başın eklem içindeki “Y” biçiminde yapıştığı tendon yapının yırtıklarına SLAP lezyonu denir. Hafif yırtıklarda bozuk bölgelerin temizliği sonrası yeniden yapışır. Çok ileri yırtıklarda, yuva üzerinde yapışma yerinden kesilerek tendon daha aşağı tesbit edilir.

Artroskopik omuz sıkışma ve rotator kas yırtık tamiri:

1. Artroskopik Bursektomi; Omuz ekleminin hareketini sağlayan rotator cuff (çevirici manşet) tendonları ile akromion denilen kürek kemiği parçası arasındaki yağlayıcı keseciğe “subakromial bursa” denilmektedir. Bu kesecik iltihaplandığında “bursit” denir ve diğer tedavilere cevap vermezse alınması gerekebilir.
2. Artroskopik Akromioplasti; Akromion denilen kürek kemiği parçasının yapısal olarak veya kireçlenme sonucu omuz ekleminin hareketini sağlayan rotator cuff (çevirici manşet) tendonlarını sıkıştırması durumunda yapılır. Bursektomi ardından artroskopik olarak akromionun köprücük kemiği ile yaptığı ekleminde kireçlenmeler ve akromionun ön 1/3 lük bölümü kesilir.
3. Artroskopik Rotator cuff (çevirici manşet) yırtığı tamiri ; Omuz ekleminin ana hareketlerini yaptıran rotator cuff tendonları travma ve aşırı zorlama ile sporcu ve gençlerde, aşınma ile ileri yaşlarda sık görülen omuz problemleridir. Tedavide medikal veya fizik tedaviye yanıt vermeyen yırtıklarda uzun vadede kalıcı hasarlar olusur ,geç kalındığında ameliyat olsada  fayda etmeyebilir.Rotator manşet tendonu labrum tamirindekine benzer biçimde özel vidalarla yapışma yeri olan omuz başına kemiğe dikilir. Çok büyük yırtıklara “masif yırtık” denir ki bunlar açık cerrahi ile tedavi edilir.

Ameliyat sonrası izlem; Kol 3-4 hafta askıda kalır. Askıda kaldığı sürece günde 3-4 kez verilen omuz sallama ekzersizleri yapılır. Hasta 7. günden itibaren banyo yapılabilir. Kolun askıda kaldığı süre içinde askı çıkarılarak omuz sabit kalmak üzere yemek yenilinebilir, bilgisayar kullanılabilir ve yazı yazılabilir. 4-6 haftalar arası pasif ve kısıtlı aktif harekatlere izin verilir. 6-10. haftalarda aktif hareketler çeşitliliği ve arttırılır. Bu süreçte hastalar günlük işlerinin büyük kısmını yapabilir, kolun omuz seviyesinin üzerine yana açılması dışındaki hareketlere izin verilir. 10-12. haftalarda omuz hareketlerinden fırlatma hareketi dışındaki hareketlere izin verilir. 12-16. haftalarda tüm hareketlere izin verilmeye başlanır. 16. haftada spora izin verilir. Tenis, basketbol, voleybol, baseball gibi kolun başüstü pozisyonunda yoğun kullanıldığı sporlara 6. ay sonrasında izin verilir.